„Kolegium A" Kedywu Okręgu Warszawskiego

W piątek, 3 sierpnia br., u zbiegu ulic Czarnieckiego i Krasińskiego na Żoliborzu przy udziale kombatantów oddziału: Stanisława Aronsona, Bolesława Góreckiego i Stanisława Likiernika, odsłonięte zostały tablice upamiętniające oddział dywersyjno-bojowy,  Grupę "Andrzeja" czyli późniejszy  Samodzielny Oddział Dyspozycyjny "A", w skrócie zwany Kolegium "A"  Kedywu Okręgu Warszawskiego.

W drugiej połowie 1943 r., w strukturach oddziałów dyspozycyjnych Kedywu, nastąpiły zmiany, powodujące, że wycofano z pola walki oddziały saperskie w związku z czym,  odtąd, podstawową siłę bojową Kedywu OW stanowiły trzy oddziały dyspozycyjne:

- wspomniana Grupa Andrzeja, czyli Kolegium A

- Grupa Kosy, czyli Kolegium B

- Grupa Skrytego (grupa podwarszawska)

1944 - 4.III rano grupa żołnierzy z oddziału dyspozycyjnego „Kolegium A" Kedywu Okręgu Warszawskiego, pod dowództwem Kazimierza Jakubowskiego wykonuje decyzję zastrzelenia podoficera Karla Schmalza, dowódcy posterunku policji dworcowej (Bahnschutz-polizei) na dworcu Warszawa Zachodnia, sadysty, znanego pod przydomkiem „Panienka". Uczestnicy akcji opanowują podstępem wartownię i zabijają Schmalza oraz innych jeszcze Bahnschutzów, którzy usiłowali się bronić. Zdobyto broń maszynową, karabiny, pistolety i amunicję. - Władysław Bartoszewski.

Pomnik stanał w miejscu,  w którym  15 czerwca 1944 roku żołnierze oddziału "Kolegium A" Kedywu Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w ramach akcji "POL" zlikwidowali trzech gestapowców, w tym komendanta więzienia Pawiak Herberta Junka. 

  My nie byliśmy żołnierzami, nie oddawaliśmy honorów i nie stukaliśmy obcasami. Byliśmy po prostu grupą kolegów. Na ulicy Krasińskiego zobaczyliśmy i zaatakowaliśmy gestapowców. Zastrzeliliśmy trzech, w tym - jak się później okazało - szefa Pawiaka. Gdybym mógł, zastrzeliłbym go jeszcze raz.. - Stanisław Likiernik

Dzięki swojej działalności w okresie okupacji, licznym akcjom bojowym, oddział przystępował 1 sierpnia do walk dobrze uzbrojony i przygotowany do najtrudniejszych zadań. M.in. na stanie oddziału znajdowały się, pochodzące ze zrzutów, pistolety Thomson, a wliczając broń krótką, oddział przystąpił do walk w pełni uzbrojony.

Przydzielony do Zgrupowania "Radosław", zbiórkę miał wyznaczoną w gmachu Urzędu Celnego na Inflanckiej 16. 

Na Woli oddział, dowodzony wówczas przez - por. lek. Stanisława Sosabowskiego Staszka, Stasinka (ranny 4.08 stracił wzrok, lat 27, VM V kl. - syn generała Sosabowskiego, który przejął dowodzenie nad oddziałem na czas Powstania od Olszyny, prawdopodo) zdobyła wielkie magazyny żywności i mundurów Waffen-SS przy ul. Stawki 4 [magazyny firmy "Bacutil]. 

W magazynach zdobyto znaczne ilości panterek, w które umundurowało się zgrupowanie "Radosław".

W kolejnych walkach, również toczących się o Stawki, w dniu 11 sierpnia oddział poniósł tak duże straty, że został detaszowany do batalionu Zośka.

Wówczas również ginie ppor. Olszyna - Tadeusz Wiwatowski, przed powstaniem dowódca, na czas powstania zastępca Stasinka. Olszyna powrócił na miejsce dowódcy oddziału po tym, jak Stasinek został ranny 4 sierpnia.

Z dziennika Oddziału: Godz. 14.15 ranny dow[ódca] oddz[iału] por. Staszek.
Dowództwo oddz[iału] obejmuje ppor. Olszyna.

Ciekawy artykuł o Olszynie można przeczytać tutaj.

PS.Szukając informacji na temat oddziału, zwłaszcza z okresu powstania, znalazłem sporo sprzecznych lub nie pasujących do siebie danych, więc mimo, że starałem się ograniczyć tylko do tych pewnych, coś, gdzieś, może być opisane w inny, możliwe, że bardziej odpowiadający prawdzie sposób, ale chciałem choć w tym niewielkim stopniu przypomnieć ten, jeden z wielu, a mocno zasłużony, oddział konspiracyjny, potem - powstańczy.